Mặt tối ngành vàng: Từ ánh kim đến vòng lao lý

Lâm Trực@

Trong thế giới mà ánh hào quang kim loại quý làm lu mờ lằn ranh của đạo lý và pháp luật, một loạt doanh nghiệp kinh doanh vàng - những cái tên từng được ca ngợi như biểu tượng của uy tín và phồn thịnh - đang phải đối mặt với những cáo buộc nghiêm trọng, kéo theo sự can thiệp của Bộ Công an. Dưới lớp vỏ doanh nghiệp sáng lấp lánh là những sai phạm âm ỉ kéo dài, những thao túng hệ thống, và những mưu toan tinh vi đánh đổi luật pháp lấy lợi nhuận.

Theo kết luận từ Thanh tra Ngân hàng Nhà nước (NHNN), hàng loạt công ty vàng bạc đá quý đã bị xử phạt hành chính với mức tiền phạt dao động từ vài trăm triệu đến hàng tỷ đồng. Bên cạnh các quyết định xử phạt, nhiều hồ sơ đã được chuyển sang Bộ Công an để phục vụ điều tra hình sự - một chỉ dấu không thể xem nhẹ trong một lĩnh vực vốn gắn liền với các dòng tiền lớn, ẩn chứa nguy cơ rửa tiền và trốn thuế cao.

Một trong những cái tên bị “điểm mặt” là Bảo Tín Minh Châu - doanh nghiệp lâu năm trong ngành vàng, vừa bị xử phạt lên tới 2,64 tỷ đồng. Những vi phạm không chỉ đơn thuần là thủ tục hành chính mà còn liên quan đến hành vi bán vàng vượt giá niêm yết, vi phạm quy định thương mại điện tử, gian lận hóa đơn, và nghiêm trọng hơn là hành vi cạnh tranh không lành mạnh khi sử dụng thông tin gây nhầm lẫn để lôi kéo khách hàng từ đối thủ. Có thể nói, đây không còn là câu chuyện của “ngẫu nhiên” hay “thiếu sót” - mà là một kiểu mô hình kinh doanh bẻ cong chuẩn mực.

Phú Nhuận Jewelry (PNJ), doanh nghiệp từng được ca ngợi là chuẩn mực minh bạch trong lĩnh vực kinh doanh vàng, cũng không tránh khỏi lưỡi hái của thanh tra. Dù đã có những cải thiện trong công tác phòng, chống rửa tiền, nhưng PNJ vẫn để lộ nhiều điểm tối: vi phạm chế độ báo cáo, ghi nhãn sai quy định, sử dụng thông tin gây hiểu nhầm về sản phẩm, và đặc biệt là vi phạm pháp luật thuế và kế toán. Những dấu hiệu này không chỉ là sai sót kỹ thuật - chúng là phần nổi của tảng băng mà NHNN đã chuyển sang Bộ Công an để đào sâu.

Càng đáng lo ngại hơn khi PNJ - một doanh nghiệp có quy mô toàn quốc - lại buông lỏng công tác kiểm soát giao dịch lớn, không cập nhật thông tin khách hàng, không có quy định phong tỏa tài khoản khi cần thiết. Những lỗ hổng đó, nếu bị các thế lực ngầm lợi dụng, có thể trở thành kênh rửa tiền tinh vi, gây tổn hại không chỉ cho ngành tài chính mà cả sự an toàn của nền kinh tế quốc gia.

Không chỉ các công ty vàng, hệ thống ngân hàng cũng bị lôi vào vòng xoáy sai phạm. TPBank bị nêu tên với hàng loạt vi phạm: từ báo cáo không đầy đủ, giữ hộ vàng không niêm phong, không ghi số series, đến việc thu phí sai lệch và lập hóa đơn không hợp lệ. Những chi tiết tưởng chừng nhỏ bé ấy lại là mầm mống của sự mất kiểm soát, đặc biệt trong một lĩnh vực nhạy cảm như giữ hộ tài sản. Đáng chú ý hơn cả là việc TPBank cung cấp thông tin gây nhầm lẫn, có dấu hiệu cạnh tranh không lành mạnh - một kiểu mưu mô không lạ trong các cuộc chiến thị phần ngầm.

Trường hợp của Eximbank cho thấy một dạng thao túng thị trường có hệ thống: nhân viên thực hiện giao dịch mua - bán vàng mà không có sự trao đổi thực tế vàng hoặc tiền, chỉ ký giấy tờ để ăn chênh lệch giá - hành vi mang tính đầu cơ hơn là hoạt động ngân hàng chính thống. Dưới vỏ bọc dịch vụ, là những thao tác giả lập - một “ván bài” chơi với quy định kế toán và thuế. Đáng lo hơn, Eximbank còn không lập hóa đơn đúng thời điểm, không ghi nhận đầy đủ giao dịch - tạo nên mảnh đất màu mỡ cho gian lận tài chính phát triển.

Tất cả những gì được hé lộ từ cuộc thanh tra lần này là bức tranh đáng lo về hệ sinh thái vàng - nơi vàng không chỉ là vật thể, mà là phương tiện để một số cá nhân và tổ chức trục lợi, làm méo mó luật pháp, bỏ rơi chuẩn mực đạo đức doanh nghiệp. Trong một xã hội phát triển, kinh doanh vàng lẽ ra phải là một trong những lĩnh vực gương mẫu nhất về minh bạch, vì nó gắn với niềm tin. Nhưng khi niềm tin bị dùng như một công cụ đánh tráo, khi những đồng vàng được nung chảy từ lòng tham và sự lách luật, thì pháp luật buộc phải lên tiếng.

Bằng việc chuyển hồ sơ sang Bộ Công an, NHNN đã gửi một thông điệp rõ ràng: không ai, dù mang thương hiệu lâu năm hay tên tuổi lớn, có thể đứng ngoài luật pháp. Và đằng sau mỗi đồng vàng sáng lấp lánh ấy - người ta giờ đây phải tự hỏi: nó được rèn từ kim loại quý, hay từ lòng tham bị giấu kín?