Lâm Trực@
Trong những cuộc thảo luận ở nghị trường, có những con số khiến chúng ta phải giật mình, không phải vì nó mới mẻ, mà bởi nó phơi bày sự bất lực của xã hội trước một hiện tượng đã trở thành phổ biến: thuốc giả. Khi Bộ trưởng Y tế thừa nhận rằng ngay cả người dân, trong lúc cầm viên thuốc trên tay, vẫn không có công cụ đủ tin cậy để biết nó là thật hay giả, chúng ta phải hiểu rằng vấn đề không chỉ nằm ở bao bì hay tem nhãn, mà ở bản chất của nền quản trị xã hội.
Con người hiện đại tưởng rằng mình có khả năng kiểm soát mọi thứ nhờ công nghệ, nhưng thực ra vẫn đứng chông chênh trước những sản phẩm được chế tạo bằng sự gian dối. Người tiêu dùng không có công cụ truy xuất nguồn gốc, doanh nghiệp chân chính bị cạnh tranh không lành mạnh, còn nhà nước thì phải đối diện với thách thức giữ gìn niềm tin của xã hội. Niềm tin, chứ không chỉ là chất lượng thuốc, mới là vấn đề cốt lõi.
Thế giới đã nhiều lần cảnh báo: không quốc gia nào miễn nhiễm với thuốc giả. Nó không phải là một căn bệnh của riêng những nền kinh tế nghèo, mà là bóng tối song hành cùng toàn cầu hóa. Khi giao dịch điện tử trở thành xu thế, khi mỗi ngày hàng triệu gói thuốc được đặt mua qua mạng, thì nguy cơ giả mạo tăng theo cấp số nhân. Những con số quốc tế cho thấy: có nơi, một nửa số thuốc lưu hành trên mạng là giả hoặc kém chất lượng. Ở Việt Nam, điều ấy không còn là dự báo, mà là viễn cảnh có thật nếu chúng ta không hành động kịp thời.
Điều đáng lo ngại nhất là thuốc giả thường rơi vào những lĩnh vực liên quan trực tiếp đến sự sống còn của con người: thuốc tim mạch, ung thư, kháng sinh, vắc xin. Đó không chỉ là gian lận thương mại, mà là một hành vi tàn nhẫn, cướp đi cơ hội sống của bệnh nhân. Mỗi viên thuốc giả là một nhát dao vào lòng tin của xã hội, một vết thương đạo đức mà không dễ gì hàn gắn.
Nếu nhìn ra thế giới, chúng ta thấy các quốc gia đều phải trả giá. Mỹ từng siết chặt kiểm soát bằng hệ thống Drug Supply Chain Security Act (Đạo luật an ninh chuỗi cung ứng thuốc), yêu cầu mọi loại thuốc đều phải có mã định danh và truy xuất đến tận khâu sản xuất. Liên minh châu Âu thì áp dụng Falsified Medicines Directive, buộc các nhà thuốc phải kiểm tra mã an ninh trên mỗi hộp thuốc trước khi bán. Trung Quốc, sau nhiều bê bối thuốc giả gây chết người, đã xây dựng mạng lưới quản lý bằng công nghệ blockchain để chống sửa đổi dữ liệu. Nhưng ngay cả như vậy, thuốc giả vẫn tồn tại, len lỏi vào những khoảng trống mà pháp luật chưa kịp bao phủ.
Việt Nam, với thị trường dược phẩm ước tính từ 7 đến 10 tỷ USD, vừa đứng trước cơ hội, vừa đối diện nguy cơ. Cơ hội là xây dựng một nền quản trị minh bạch, hiện đại, học hỏi những mô hình thành công trên thế giới nhưng cũng phải điều chỉnh theo điều kiện trong nước. Nguy cơ là nếu buông lỏng, thị trường này sẽ trở thành nơi trú ẩn cho những kẻ làm ăn phi pháp, trục lợi trên sức khỏe cộng đồng.
Quản lý thuốc giả không thể chỉ là công việc của Bộ Y tế. Nó là bài toán liên ngành: công an, công thương, công nghệ thông tin, truyền thông và đặc biệt là ý thức cộng đồng. Người dân cần được khuyến khích mua thuốc theo đơn, tại những cơ sở uy tín, trong khi nhà nước phải xây dựng được hệ thống dữ liệu truy xuất nguồn gốc đủ tin cậy. Chống thuốc giả không thể chỉ dựa vào cảnh giác, mà phải dựa vào một nền tảng quản trị hiện đại.
Ở một tầm sâu xa hơn, thuốc giả đặt ra cho chúng ta câu hỏi về sự trưởng thành của xã hội. Một xã hội văn minh không phải là xã hội không có kẻ gian, mà là xã hội có khả năng phát hiện và loại bỏ kẻ gian. Chúng ta không thể chỉ kêu gọi lòng tin, mà phải thiết kế những cơ chế khiến cho sự gian dối không thể tồn tại lâu dài.
Khi con người uống một viên thuốc, điều họ gửi gắm không chỉ là hy vọng chữa bệnh, mà còn là niềm tin vào xã hội mà họ đang sống. Bảo vệ viên thuốc khỏi sự giả mạo, vì thế, cũng là bảo vệ phẩm giá và niềm tin của cả một dân tộc.
Tại Việt Nam, theo thống kê từ cơ quan chức năng trong năm 2023, lực lượng chức năng đã phát hiện hơn 160 vụ việc liên quan đến sản xuất, buôn bán thuốc giả, xử lý hành chính và truy cứu hình sự nhiều đối tượng. Trong năm 2024, đã có 27 loại thuốc bị đình chỉ lưu hành do không đạt tiêu chuẩn chất lượng, trong đó có tám loại bị xác định là thuốc giả
Trả lờiXóaNgười bệnh sốc nhiễm khuẩn gần như khó có cơ hội cứu được tính mạng. Yếu tố quan trọng để điều trị thành công cho người bệnh là thuốc có hiệu lực, được sử dụng kịp thời và phát huy hiệu quả. Tức là thuốc phải được sử dụng trong giai đoạn “thời gian vàng”
XóaQua kiểm nghiệm, mỗi năm đều ghi nhận các trường hợp thuốc không đạt tiêu chuẩn chất lượng, tức không đáp ứng tiêu chuẩn đã đăng ký với cơ quan quản lý nhà nước. Theo đó, nếu như năm 2022, có 10 mẫu không đạt chuẩn, thì đến năm 2023 đã tăng lên con số 20 và giảm xuống còn 12 mẫu vào năm 2024, chủ yếu là dược liệu và vị thuốc cổ truyền
Trả lờiXóaCác chuyên gia ngành y tế cũng cho rằng, hệ lụy do thuốc giả gây ra là rất nghiêm trọng, không chỉ đe dọa sức khỏe người bệnh mà còn làm mất niềm tin vào hệ thống y tế, làm suy yếu ngành công nghiệp dược, ảnh hưởng đến sự tồn vong của các doanh nghiệp chân chính. Đó là chưa kể đến hậu quả pháp lý, đạo đức và niềm tin xã hội
XóaĐáng chú ý, số lượng thuốc giả phát hiện qua kiểm nghiệm cũng có xu hướng tăng nhanh. Cụ thể, năm 2022, phát hiện 5 mẫu thuốc giả; năm 2023 là 12 mẫu; riêng năm 2024, con số này tăng vọt lên 40 mẫu, bao gồm 25 mẫu thuốc hóa dược không chứa dược chất và 15 mẫu thuốc từ dược liệu bị pha trộn tân dược
Trả lờiXóaMỗi giờ trôi qua không có kháng sinh hiệu quả, cơ hội sống sót của người bệnh giảm đi khoảng 12%. Nếu điều trị sau 12 giờ, cơ hội sống chỉ còn 10%, sau 24 giờ là 5% và sau 36 giờ thì gần như không còn cơ hội sống. Bệnh nhân có cơ hội sống sót đến 80% nếu được điều trị trong 30 phút đầu sau khi có biểu hiện hạ huyết áp
Trả lờiXóaTrước tình trạng thuốc giả, thuốc kém chất lượng vẫn còn lưu hành trên thị trường, Bộ Y tế đã và đang triển khai nhiều giải pháp đồng bộ nhằm tăng cường hiệu lực, hiệu quả công tác quản lý dược. Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng thuốc sản xuất bất hợp pháp vẫn có thể lưu hành trên thị trường là do chế tài xử lý đối với các trường hợp vi phạm chưa đủ sức răn đe.
Trả lờiXóaVí dụ, giá trị của một hộp thuốc giả bị phát hiện có thể chỉ ở mức vài trăm nghìn đồng, do đó, mức xử phạt vi phạm hành chính theo quy định tại Nghị định 117 chỉ từ một đến vài triệu đồng. Với mức phạt này thật không đủ răn đe cho loại tội phạm buôn bán thuốc giả
XóaVậy thì việc cần phải làm chính là tăng mức phạt lên đủ cao để có đủ sức răn đe. Vì bản chất mấy kẻ sản xuất và buôn bán thuốc giả mục đích của chúng cũng là để thu được lợi nhuận. Đánh mạnh vào cái chúng nó cần, cho hết đường sống đi thì may ra mới xử lý tận gốc được
XóaBên cạnh việc nâng cao chế tài xử phạt đối với các cơ sở vi phạm, cần có quyết tâm cao và sự phối hợp chặt chẽ với các cơ quan bảo vệ pháp luật để truy tìm, truy vết và triệt phá các địa điểm sản xuất. Điều này rất quan trọng.
Trả lờiXóaCần tập trung tăng cường quản lý, thanh tra, kiểm tra các cơ sở cung ứng thuốc, yêu cầu các cơ sở phải có đầy đủ hóa đơn, chứng từ chứng minh nguồn gốc xuất xứ của thuốc trước khi nhập và bán cho người dân. Tăng cường kiểm tra, giám sát các cơ sở sản xuất, kinh doanh dược phẩm, đặc biệt trên các kênh thương mại điện tử và mạng xã hội.
XóaKhuyến khích các cơ sở kinh doanh áp dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc và tem chống giả, như mã QR, để quản lý hàng hóa, giảm thất thoát và ngăn chặn thuốc giả. Đồng thời, chúng tôi yêu cầu hệ thống kiểm nghiệm trên toàn quốc, bao gồm các viện kiểm nghiệm thuốc trung ương và các trung tâm kiểm nghiệm tỉnh, thành phố, tăng cường lấy mẫu thuốc trên thị trường, chú trọng lấy mẫu có trọng tâm, trọng điểm, cả định kỳ và đột xuất.
Trả lờiXóaNước nào cũng có thuốc giả hết, chỉ là đã bị phát hiện hay chưa và truyền thông có đề cập hay không thôi; đừng nói là phương tây không có, nghe buồn cười lăm. Nói thế cũng có nghĩa là cuộc chiến với thuốc gia vẫn còn rất cam go, vì lợi nhuận, vì tiền mà nhiều kẻ đã không từ thủ đoạn nào. Bên cạnh tuyên truyền nâng cao nhận thức cho người dân thì cần quản lý nhà nước tốt đối với các bệnh viện, nhà thuốc trên cả nước.
Trả lờiXóaTình trạng thuốc giả, thuốc kém chất lượng thật sự đáng lo ngại. Nó không chỉ gây nguy hiểm trực tiếp đến sức khỏe người bệnh mà còn làm mất niềm tin vào hệ thống y tế. Người bệnh vốn đã khổ sở vì bệnh tật, nếu còn phải đối diện nguy cơ từ thuốc giả thì thật sự là bất công. Cần siết chặt quản lý, kiểm nghiệm thường xuyên và xử lý nghiêm minh để bảo vệ “thời gian vàng” cứu chữa, cũng như bảo vệ niềm tin của xã hội.
Trả lờiXóaVấn nạn giả đang xảy ra khá nhiều ở nước ta trong đó thuốc giả là loại giả nguy hiểm nhất có sức ảnh hưởng sâu sắc nhất đến đời sống của con người. Các cơ quan nhà nước cần phải vào cuộc quyết liệt hơn nữa cũng như phải điều tra xử lý nghiêm khắc hơn nữa các cá nhân tổ chức tiếp tay cho hành vi làm thuốc giả.
Trả lờiXóaHành vi buôn bán thuốc giả, thực phẩm chức năng, thực phẩm giả là hành vi vô cùng nguy hiểm, ảnh hưởng trực tiếp để sức khoẻ, lòng tin của quần chúng nhân dân, rộng hơn, đó là gánh nặng của hệ thống y tế, công tác quản lý nhà nước, và chế độ pháp quyền của đất nước. Các đối tượng có hành vi sản xuất, mua bán thuốc giả cần phải bị xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật
Trả lờiXóaNgười dân cầm viên thuốc trên tay mà không biết đó là thật hay giả—nỗi bất lực này không chỉ phản ánh lỗ hổng trong kiểm soát chất lượng, mà còn phơi bày sự suy yếu của quản trị xã hội. Cần tăng cường minh bạch quy trình cấp phép, giám định, và xử lý nghiêm những kẻ sản xuất - buôn bán thuốc giả để xây dựng lại niềm tin nơi người dân
Trả lờiXóaMột trong những thách thức lớn hiện nay là việc kiểm soát chuỗi cung ứng thuốc còn nhiều lỗ hổng. Công nghệ truy xuất nguồn gốc dù đã có nhưng chưa được áp dụng rộng rãi, khiến người tiêu dùng khó phân biệt thật – giả. Nếu không có cơ chế giám sát chặt chẽ, thị trường sẽ luôn là mảnh đất màu mỡ cho thuốc giả tồn tại.
Trả lờiXóaTheo tôi thì việc ứng dụng mã QR, blockchain hay hệ thống truy xuất nguồn gốc có thể là "hàng rào" bảo vệ hiệu quả. Việc số hóa dữ liệu, minh bạch thông tin lưu hành và kết nối liên ngành sẽ giúp phát hiện sớm thuốc giả và ngăn chúng lọt ra thị trường một cách tinh vi
Trả lờiXóaMặc dù khung xử phạt đã rất nghiêm - từ 2 năm tù đến mức án tử hình dành cho hành vi sản xuất thuốc giả—nhưng nếu hệ thống kiểm nghiệm quá mỏng và thiếu phối hợp liên ngành, thuốc giả vẫn sẽ lách luật mà ra tay tinh vi trên thị trường. Yêu cầu vừa là luật rắn, vừa là năng lực thực thi hiệu quả và giám sát liên tục
Trả lờiXóa