Nền tảng của quyền lực

Lâm Trực@

Một nhóm người Nigeria cư trú trái phép tại Việt Nam đã không rời đi khi thời hạn lưu trú kết thúc. Họ được chính quyền đưa vào nơi lưu trú có kiểm soát để chuẩn bị thủ tục hồi hương. Nhưng thay vì hợp tác, họ phản ứng bằng bạo lực. Họ la hét, phá hoại, dùng đá và bình chữa cháy tấn công cảnh sát cơ động. Họ không đòi quyền lợi – họ phủ nhận luật pháp của một quốc gia đang bảo vệ mình khỏi hỗn loạn. Và trong bối cảnh đó, lực lượng chấp pháp của Việt Nam đã lựa chọn không hành động theo phản xạ thông thường của quyền lực.

Họ đứng yên. Không đánh trả. Không dằn mặt. Không sử dụng công cụ cưỡng chế, dù có đầy đủ điều kiện pháp lý để làm vậy. Họ chọn sự im lặng. Họ chọn kỷ luật. Và chính trong sự lựa chọn đó, ta nhìn thấy một định nghĩa khác của quyền lực: quyền lực được xây dựng trên sự tự giới hạn.

Quyền lực thực sự không phải là khả năng trấn áp. Nó là khả năng giữ vững được trật tự khi không cần phải trấn áp. Khi cảnh sát cơ động Việt Nam từ chối sử dụng bạo lực, họ đang khẳng định rằng nhà nước Việt Nam đủ mạnh để không bị kéo vào hành vi của kẻ yếu. Và đây không phải là một quyết định mang tính chiến thuật, mà là một nguyên lý: nguyên lý chính trị của một nhà nước biết phân biệt giữa sức mạnh và sự bạo hành.

Tôi cho rằng trong một thế giới đầy rẫy những biến động và dễ tổn thương bởi truyền thông, thì sự kiềm chế là biểu hiện cao nhất của trí tuệ nhà nước. Một quốc gia có quyền lực không phải là quốc gia có nhiều công cụ cưỡng chế nhất, mà là quốc gia biết lúc nào không nên dùng chúng. Và Việt Nam, trong sự kiện này, đã cho thấy họ hiểu rõ điều đó.

Câu chuyện này không chỉ là câu chuyện về một cuộc xung đột giữa người cư trú trái phép và lực lượng thi hành pháp luật. Nó là một cuộc thử thách về bản lĩnh chính trị. Người Nigeria đã ném đá, đã hô hoán chiến tranh, đã phá vỡ mọi quy tắc cư xử tối thiểu giữa con người với nhau. Và trước mặt họ là những người lính không cần quát tháo, không cần chứng minh sức mạnh bằng vũ lực. Họ chỉ cần giữ vững vị trí của mình. Và họ đã thắng – không phải thắng người nhập cư kia, mà thắng chính bản năng trấn áp của quyền lực thô sơ.

Tôi vẫn luôn tin rằng, mọi quyền lực muốn trở thành quyền lực chính đáng thì phải được đặt trên nền tảng đạo đức. Pháp luật là một bộ khung, nhưng đạo đức chính trị mới là thứ quyết định cách một nhà nước hành xử trong những thời khắc khó khăn nhất. Khi cảnh sát cơ động đứng yên, họ không chỉ tuân thủ kỷ luật lực lượng. Họ thể hiện đạo đức chính trị của một nhà nước đang trưởng thành.

Chúng ta thường nghĩ rằng công lý là thứ phải được thi hành ngay lập tức. Nhưng trong những tình huống như thế này, công lý cần được thực hiện bằng sự nhẫn nại. Không có gì đáng sợ hơn một nhà nước hành động trong cơn giận. Và cũng không có gì đáng kính hơn một nhà nước biết kiềm chế chính mình trước sự hỗn loạn.

Chính trong sự im lặng, trong lựa chọn không đánh trả, lực lượng cảnh sát Việt Nam đã làm được điều mà nhiều chính quyền trên thế giới thất bại: giữ được phẩm giá của nhà nước, giữa một thế giới đang đầy những đòi hỏi ngắn hạn, cảm tính và bốc đồng.

Việt Nam không cần chứng minh mình mạnh bằng hành động nóng vội. Việt Nam có thể mạnh bằng cách đứng yên. Và trong sự đứng yên đó, nhà nước đã khẳng định một nguyên lý cơ bản: quyền lực thật sự không nằm ở sự kiểm soát, mà ở khả năng kiểm soát chính mình. Đó là khởi đầu của mọi nền văn minh chính trị.