Món ăn quen thuộc và thực phẩm phiêu lãng

Lâm Trực@

Hà Nội những ngày tháng chín, lòng phố ngổn ngang tiếng xe, tiếng người, tiếng gánh hàng rong chen lẫn. Vỉa hè vẫn còn mùi của những xiên lạp xưởng cháy xém trên than đá, thơm nức, gọi mời như một phần ký ức ngọt ngào của tuổi thơ. Nhưng cũng chính từ hơi thở thân thuộc ấy, một sự thật vừa hé lộ đã phủ bóng nghi hoặc lên từng miếng lạp xưởng người ta vẫn vô tư đưa lên miệng.

Gần một tấn lạp xưởng, hơn chín nghìn chiếc, mỗi chiếc căng mỡ, dày da, bị phát hiện trong một cơ sở nhỏ ở phường Yên Hòa. Đó không còn là những món ăn bình dị nơi quán vỉa hè, mà là một lô hàng khổng lồ, không giấy tờ, không chứng từ, không ai biết đã đi qua những ngả đường nào để lọt vào thành phố này. Những chiếc túi nilon bóng loáng, dán nhãn ngoại quốc xa lạ, thiếu vắng bất cứ dòng chữ tiếng Việt nào, lạnh lùng nằm chồng chất như một minh chứng của sự phiêu lãng, trôi nổi, vô trách nhiệm.

Người đứng sau lô hàng ấy, một phụ nữ còn khá trẻ, khai rằng đã gom mua từ nhiều nguồn khác nhau, đem phân phối lại cho các quán ăn vỉa hè, đặc biệt quanh cổng trường học. Trẻ con, lũ học trò tan lớp bụng đói, chỉ cần ít tiền lẻ là có thể mua một xiên. Mỗi miếng cắn vào là một khoảng trời của tuổi mộng, mà đâu ai ngờ có thể chứa đựng cả nguy cơ bệnh tật. Thứ thức ăn tưởng như rẻ tiền, vui miệng ấy lại có thể thành vết nứt mong manh trong sự an toàn của cộng đồng.

Các lực lượng chức năng đã lập biên bản, tạm giữ toàn bộ số hàng. Đằng sau hành động pháp lý tưởng như khô khan ấy lại vang vọng một lời cảnh báo. Nó không chỉ nhắm đến một cơ sở, một cá nhân, mà còn hướng về một thói quen tiêu dùng đã hằn sâu trong nếp sống thị dân. Người ta quen chọn cái rẻ, cái tiện, cái có thể mua ngay bên vỉa hè, mà ít khi tự hỏi nguồn gốc nó từ đâu, ai kiểm chứng, ai bảo đảm.

Nếu ở châu Âu, một sản phẩm nhập khẩu không nhãn phụ bằng ngôn ngữ sở tại lập tức bị chặn lại nơi biên giới, bị trả về hoặc tiêu hủy, thì ở đây, chúng đã lọt vào, đã hòa mình vào dòng chảy buôn bán bình thường, đã nghiễm nhiên trở thành món ăn vặt của hàng vạn học sinh. Ở Nhật, một gói xúc xích không nhãn tiếng Nhật không bao giờ được bày bán, dù trong cửa hàng nhỏ nhất. Sự nghiêm ngặt ấy chính là tấm lưới chặn đứng hiểm họa từ đầu nguồn.

Câu chuyện của Hà Nội hôm nay vì thế không đơn thuần là vụ thu giữ một lô hàng lậu. Nó đặt ra câu hỏi về niềm tin, về trách nhiệm, về cái giá của sự dễ dãi. Khi những chiếc lạp xưởng được bày ra trên vỉa hè, mời gọi ta bằng màu sắc bắt mắt và hương thơm ngọt ngào, thì ở phía sau, bóng tối của những nguy cơ vẫn rình rập. Thành phố bước vào mùa Trung thu, mùa của trẻ nhỏ, nhưng cũng là mùa mà sự cảnh giác cần được nâng lên, để niềm vui của con trẻ không bị nhuốm màu bởi sự bất cẩn của người lớn.

Một thành phố văn minh không chỉ được nhận diện bởi những tòa nhà, những con đường sáng đèn, mà còn bởi sự an toàn trong từng bữa ăn của người dân. Giữa ký ức tuổi thơ và thực tại nghiêm ngặt, có lúc ta phải học cách dừng lại trước xiên lạp xưởng nghi ngờ, để chọn lấy sự an tâm cho con em mình. Và cũng để nhớ rằng, không có ký ức nào đáng giá đến mức phải đánh đổi bằng sức khỏe của thế hệ mai sau.