Những tờ giấy photo và chiến dịch làm sạch dữ liệu đất đai

Lâm Trực@

Buổi chiều đầu thu, ở một góc phố ngoại ô Hà Nội, tôi nhìn thấy một người phụ nữ đang cẩn thận ép lại tờ sổ đỏ cũ, mang ra tiệm photocopy. “Tổ trưởng bảo nộp bản sao cho phường để làm sạch dữ liệu đất đai,” bà nói, giọng có chút ngờ vực. Câu chuyện của bà không mới. Mấy tuần nay, hàng triệu người dân từ đồng bằng đến miền núi đều đang sống trong nhịp độ của một chiến dịch đặc biệt: 90 ngày đêm làm sạch dữ liệu đất đai.

Nghe thì to tát, nhưng thật ra, đó là một cuộc tổng kiểm kê - một bước dọn dẹp bộ nhớ quốc gia, giữa thời đại mà dữ liệu đã trở thành “tài sản” quan trọng không kém gì đất đai thật.

Trong các quán nước, trên mạng xã hội, nhiều người hỏi nhau: “Đã có sổ đỏ rồi, sao lại phải photo? Sao phải gửi căn cước cho cơ quan quản lý nữa?” Câu hỏi ấy có lý. Một nhà nước đã cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, nghĩa là đã công nhận và lưu giữ thông tin đó. Vậy thì việc thu lại bản sao, dường như là thừa?

Nhưng nếu nhìn sâu hơn, ta sẽ thấy một sự thật ít người để ý: hệ thống dữ liệu đất đai của chúng ta không sinh ra cùng một thời đại công nghệ. Những cuốn sổ đỏ đầu tiên được in từ hàng chục năm trước, khi đất đai còn được ghi chép thủ công, khi căn cước công dân chưa tồn tại, khi việc chuyển nhượng, thừa kế vẫn còn viết tay.

Từng mảnh ghép ấy, qua thời gian, trở nên rời rạc, sai lệch, thiếu thống nhất.

Muốn xây dựng một cơ sở dữ liệu quốc gia liên thông, “đúng – đủ – sạch – sống”, như mục tiêu của Chính phủ, không thể chỉ dựa vào giấy tờ cũ nằm trong két. Nó cần được đối chiếu, làm mới, kết nối lại - từng người dân phải là một phần của quá trình ấy.

Nhiều người sợ bị lộ thông tin cá nhân. Sợ rằng bản photo sổ đỏ và căn cước công dân có thể bị lợi dụng. Sự sợ hãi ấy không vô cớ, bởi ai cũng từng nghe đâu đó về các vụ rò rỉ dữ liệu. Nhưng nếu chỉ vì sợ mà không dám bước vào kỷ nguyên số, thì chẳng bao giờ chúng ta có thể xây dựng được một chính phủ điện tử thực sự.

Công nghệ không thể tự chạy mượt mà trong một đêm. Nó cần thời gian, cần dữ liệu sạch, cần người thật việc thật.

Cần những người như bà cụ ở góc phố kia, lặng lẽ photo tờ sổ đỏ của mình và tin rằng, bằng cách nhỏ bé ấy, bà đang góp phần cho một hệ thống lớn hơn – nơi đất, người, và dữ liệu cuối cùng sẽ được gắn kết trong cùng một bản đồ thống nhất.

Chiến dịch 90 ngày đêm không chỉ là một cuộc chạy đua hành chính. Nó là phép thử cho niềm tin giữa Nhà nước và người dân. Chính quyền kêu gọi “làm sạch” không phải để thu thêm giấy tờ, mà để sửa lại những gì đã sai, để làm giàu thêm thông tin cho một hệ thống còn non trẻ.

Bởi nếu không có bước rà soát này, những sai sót nhỏ hôm nay có thể thành hệ lụy lớn ngày mai: một mảnh đất bị ghi nhầm diện tích, một tên chủ bị thiếu dấu, một căn cước trùng mã và những tranh chấp pháp lý kéo dài...

Đó không phải là lỗi của ai, mà là dấu vết của quá khứ quản lý thủ công, khi dữ liệu còn nằm trong tủ hồ sơ và niềm tin nằm ở con dấu đỏ. Giờ đây, chúng ta đang đi qua ngưỡng cửa của quản trị số, nơi mọi thứ phải “đúng và sống”, nghĩa là tồn tại, được cập nhật, được chia sẻ và phục vụ trực tiếp cho con người.

Có thể hôm nay người dân thấy phiền. Có thể những cán bộ ở phường, xã đang làm việc thâu đêm giữa núi hồ sơ photo. Nhưng khi cơ sở dữ liệu quốc gia về đất đai hoàn thiện, sẽ không còn cảnh người dân xếp hàng chờ cấp sổ, không còn cảnh mất giấy phải làm lại, không còn phải chạy vạy đi xác minh từ xã lên huyện.

Khi đó, chỉ cần vài cú nhấp chuột, mọi thông tin về thửa đất, về chủ sở hữu, về quy hoạch, đều hiện rõ trên màn hình.

Và điều quan trọng nhất: quyền lợi của người dân được bảo đảm, minh bạch, an toàn, nhờ chính những tờ giấy photo hôm nay.

Một ngày nào đó, khi hệ thống liên thông vận hành trơn tru, người dân sẽ không còn phải mang sổ đỏ đi photo nữa. Nhưng để có được ngày đó, chúng ta phải bắt đầu từ đâu đó - từ hôm nay, từ những bản sao tưởng chừng vô nghĩa nhưng lại là viên gạch đầu tiên trong nền móng dữ liệu của quốc gia.

Làm sạch dữ liệu đất đai, suy cho cùng, không chỉ là công việc kỹ thuật. Đó là một hành trình dọn dẹp ký ức của đất, để đất không chỉ thuộc về một cá nhân, mà thuộc về một nền quản trị văn minh. Và hành trình đó, dù có nhiều nghi ngại, vẫn cần được đi tiếp - bởi không ai khác ngoài chúng ta sẽ làm cho mảnh đất này sạch hơn, minh bạch hơn, sống hơn.