Nghị quyết mới về miễn, giảm hình phạt với tội phạm tham nhũng

Ong Bắp Cày

Hội đồng thẩm phán TAND Tối cao vừa ban hành Nghị quyết số 03/2020 hướng dẫn áp dụng một số quy định của Bộ Luật hình sự về tội phạm tham nhũng và tội phạm khác về chức vụ có hiệu lực kể từ ngày 15/2/2021. Nghị quyết này có quy định nhiều trường hợp tham nhũng không bị áp dụng án tử hình.

Điều 40 BLHS năm 2015 quy định không thi hành án tử hình đối với người bị kết án nếu người bị kết án tử hình về tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ mà sau khi bị kết án đã chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ và hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm hoặc lập công lớn.

Cựu Bộ trưởng Nguyễn Bắc Son là một trong những bị cáo khắc phục toàn bộ số tiền nhận hối lộ, nên được xem xét không áp dụng mức án cao nhất - tử hình.

Nghị quyết 03 giải thích: "chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ” là trường hợp (1) người phạm tội đã tự mình nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ sau khi phạm tội; hoặc (2) người phạm tội sau khi phạm tội đã tác động để cha, mẹ, vợ, chồng, con, anh, chị, em, những người thân khác nộp lại hoặc không phản đối việc cha, mẹ, vợ, chồng, con, anh, chị, em, những người thân khác nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản mà mình tham ô, nhận hối lộ; Hoặc (3) trong trường hợp trong cùng vụ án, người bị truy cứu trách nhiệm hình sự về nhiều tội, trong đó có tội tham ô tài sản, tội nhận hối lộ và tội khác, nhưng đã chủ động nộp lại số tài sản bằng ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ thì cũng được coi là chủ động nộp lại ít nhất ba phần tư tài sản tham ô, nhận hối lộ, trừ trường hợp có căn cứ rõ ràng xác định tài sản có nguồn gốc từ tội phạm khác.

Nghị quyết 03 nêu rõ, trong quá trình tố tụng, người phạm tội về tham nhũng hợp tác tích cực với cơ quan điều tra hoặc lập công lớn thì không áp dụng mức cao nhất của khung hình phạt mà người này bị truy tố. Đây là trường hợp sau khi phạm tội tham nhũng hoặc các tội phạm khác về chức vụ, người phạm tội đã chủ động cung cấp những tin tức, tài liệu, chứng cứ có ý nghĩa cho việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm liên quan đến tội phạm mà họ bị buộc tội, chẳng hạn như: chỉ đúng nơi cất giấu vật chứng quan trọng giúp cơ quan chức năng thu hồi được vật chứng đó; khai báo và chỉ đúng nơi đồng phạm khác đang bỏ trốn; khai báo về tội phạm và người phạm tội mới liên quan đến tội phạm mà họ bị buộc tội... Ngoài những trường hợp nêu trên, có thể xác định những trường hợp khác là “hợp tác tích cực với cơ quan chức năng trong việc phát hiện, điều tra, xử lý tội phạm” nhưng tòa án phải nhận định rõ trong bản án.

Tương tự, với “lập công lớn” là trường hợp người phạm tội đã giúp cơ quan tiến hành tố tụng phát hiện, truy bắt, điều tra, xử lý tội phạm không liên quan đến tội phạm mà họ bị buộc tội; cứu được người khác trong tình thế hiểm nghèo hoặc cứu được tài sản có giá trị từ 100 triệu đồng trở lên của Nhà nước, của tập thể, của cá nhân trong thiên tai, dịch bệnh, hỏa hoạn hoặc sự kiện bất khả kháng khác; có phát minh, sáng chế hoặc sáng kiến có giá trị lớn được các cơ quan nhà nước có thẩm quyền xác nhận. Ngoài những trường hợp nêu trên, có thể xác định những trường hợp khác là “lập công lớn” nhưng Tòa án phải nhận định rõ trong bản án.

Một nội dung đáng chú ý trong Nghị quyết 03 là quy định rõ về nguyên tắc xử lý đối với tội phạm tham nhũng, tội phạm khác về chức vụ. Trong đó, việc xử lý tội phạm tham nhũng, tội phạm khác về chức vụ phải bảo đảm nghiêm khắc và tuân thủ triệt để các nguyên tắc của pháp luật hình sự, pháp luật tố tụng hình sự.

Nghị quyết hướng dẫn xem xét áp dụng chính sách khoan hồng đặc biệt miễn hình phạt đối với trường hợp người phạm tội có ít nhất 2 tình tiết giảm nhẹ quy định tại khoản 1 Điều 51 của BLHS hoặc người phạm tội lần đầu là người giúp sức trong vụ án đồng phạm nhưng có vai trò không đáng kể nếu thuộc một trong các trường hợp quy định tại điều 5 của Nghị quyết.

Hi vọng rằng, sau khi Nghị quyết 03 có hiệu lực, số tiền thất thoát do tham nhũng sẽ được thu hồi nhiều hơn.