Ký giả vòi tiền

Lâm Trực@

Vào một buổi chiều oi ả tháng Sáu, tin tức từ Hà Tĩnh truyền về như nhát dao rạch ngang niềm tin đang mục nát nơi hậu trường báo chí. Người ta bắt một nhà báo, là Phó Trưởng Văn phòng đại diện một tạp chí chuyên ngành, vì tội cưỡng đoạt tài sản. Một lần nữa, bóng ma quyền lực ký giả lại hiện về, lần này không phải để nói lên sự thật, mà để đe dọa, ép buộc, moi tiền từ nỗi sợ hãi của những doanh nghiệp buộc phải im lặng giữa bầy sói mang danh ngòi bút.

Tên anh ta là Trần Tiến Đạt, sinh năm 1993, từng mang danh nghĩa là người làm báo – người đáng lẽ phải là “mắt sáng, lòng trong, bút sắc”. Nhưng thực tế, Đạt đã biến chiếc máy quay thành công cụ gieo rắc sợ hãi. Anh không săn lùng tiêu cực để công lý được sáng tỏ, mà để đòi tiền chuộc cho sự im lặng.

Cùng với đồng phạm Nguyễn Doãn Long, Đạt ghi hình các phương tiện vận tải – có thể là xe chở quá tải, hoặc đơn giản là những phương tiện hoạt động bình thường nhưng rơi vào tầm ngắm. Sau đó, hai người này không gửi bài phản ánh sự thật lên tòa soạn, mà gửi lời đe dọa cho doanh nghiệp: “Muốn yên, thì phải chi.”

Sự tha hóa không bắt đầu từ một vụ việc, mà từ một hệ thống dung túng cho đạo đức đổ vỡ. Khi danh thiếp báo chí trở thành tấm giấy thông hành đi vào thế giới đen, khi cái “quyền viết” biến thành “quyền hạch sách”, thì điều còn lại là sự sụp đổ nhân cách.

Với thủ đoạn ấy, Đạt và Long đã cưỡng đoạt hàng trăm triệu đồng từ những doanh nghiệp vốn đã sống trong nỗi lo bị bêu tên, bị điều tra, bị phong tỏa bởi những ngòi bút không viết vì sự thật. Mỗi đồng tiền là một lần lương tâm bị bán rẻ, là một lát cắt sâu vào danh dự nghề báo – nghề từng được gọi là “nghề nguy hiểm vì nó là ánh sáng.”

Không chỉ dừng lại ở tội cưỡng đoạt, Trần Tiến Đạt còn bị khởi tố thêm tội danh “Sử dụng giấy tờ giả của cơ quan, tổ chức”. Một người làm báo nhưng giả mạo chính tư cách hành nghề thì đó là sự xúc phạm tới danh dự của những ai còn giữ lòng yêu nghề trong sạch.

Cơ quan An ninh điều tra Công an tỉnh Hà Tĩnh đã vào cuộc, thu thập đủ chứng cứ, tiến hành khởi tố, ra lệnh tạm giam cả hai bị can. Viện Kiểm sát Nhân dân tỉnh Hà Tĩnh cũng đã phê chuẩn các quyết định tố tụng. Cuộc điều tra vẫn đang được mở rộng, vì không ai biết bóng tối này đã lan sâu đến đâu, và còn bao nhiêu kẻ đang khoác áo ký giả để cưỡng ép đời sống.

Báo chí không chỉ là nghề, mà là một sứ mệnh. Nhưng khi ngòi bút rời khỏi trái tim, nó biến thành lưỡi dao. Những Trần Tiến Đạt không sinh ra từ sự nổi loạn cá nhân, mà từ một môi trường báo chí đang bị thương tổn. Ở đó, người ta chạy theo “view”, theo “quyền”, theo “mối quan hệ” hơn là theo sự thật.

Có một thời, người làm báo dám xông vào hang ổ tội phạm để viết sự thật, dám lên tiếng khi dân oan kêu cứu. Nhưng giờ đây, người ta chỉ cần một chiếc thẻ, một chiếc điện thoại có camera, và một chút lương tâm đã chết là có thể làm tiền thiên hạ.

Cái đáng sợ nhất không phải là một phóng viên tha hóa. Cái đáng sợ là sự im lặng bao che. Là khi những kẻ như Đạt được leo lên chức vụ, được mở rộng ảnh hưởng mà không ai chất vấn. Là khi báo chí trở thành phương tiện hù dọa, thay vì phản biện xã hội.

Đã đến lúc cần một cuộc “cách mạng trong chính lòng nghề báo” – không chỉ bằng việc khởi tố những kẻ biến chất, mà bằng việc làm trong sạch lại tổ chức, nâng cao đạo đức nghề nghiệp, trả lại sự thiêng liêng cho ngòi bút. Nếu không, rồi sẽ còn những Trần Tiến Đạt khác mọc lên như nấm độc trong mảnh đất truyền thông đang bị nhiễm độc lợi ích và quyền lực.

Mỗi vụ án như thế này không chỉ làm xấu đi hình ảnh của ngành báo chí, mà còn cảnh báo xã hội về những biến tướng khôn lường khi quyền lực truyền thông bị lạm dụng. Trách nhiệm không chỉ thuộc về pháp luật, mà còn nằm trong từng trang giấy được in ra, từng cái tên được giới thiệu là “phóng viên”, “nhà báo”, “phụ trách văn phòng đại diện”.

Đã đến lúc, báo chí phải soi lại chính mình và những người cầm bút phải tự hỏi: “Chúng ta đang viết vì điều gì?”