Sự kiêu ngạo và ảo tưởng quyền năng

Lâm Trực@

Trong thời đại mà công nghệ đang trở thành một thứ tín ngưỡng mới, con người ngày càng dễ bị quyến rũ bởi sự hoa mỹ của những tuyên ngôn kỹ thuật. Chúng ta không chỉ tiêu thụ sản phẩm công nghệ mà còn tiêu thụ cả những giấc mơ, những ảo tưởng về quyền năng trí tuệ mà công nghệ có thể mang lại. Và trong bối cảnh ấy, sự kiện một cá nhân nổi tiếng trong giới giải trí – Dược sĩ Tiến – công bố chatbot ChatDST với tham vọng “vượt mặt ChatGPT” bằng 12 GPU A100 đã trở thành một câu chuyện không còn thuần túy về công nghệ. Nó là một câu chuyện về cái tôi, giới hạn của nhận thức, và bản chất của phát triển.

Công nghệ không phải là phép màu

Một xã hội phát triển là một xã hội biết phân biệt đâu là điều có thể, đâu là điều đáng làm, và đâu là điều cần khiêm tốn. Công nghệ, trong bản chất sâu xa của nó, là một sự tích lũy, là kết quả của hàng trăm năm nghiên cứu, thử nghiệm và cả thất bại. Nó không phải là một món trang sức để tô điểm thêm danh tiếng, càng không phải là thứ để đánh bóng các dự án mang tính biểu tượng.

Câu hỏi đặt ra không phải là Dược sĩ Tiến có đủ tiền để mua card đồ họa A100 hay không. Câu hỏi thật sự là: liệu xã hội của chúng ta đã đủ trưởng thành để hiểu rằng, phát triển trí tuệ nhân tạo không phải là một cuộc trình diễn? Nó là một hành trình dài hơi, cần tri thức, cần hệ sinh thái, và trên hết, cần sự trung thực với chính mình.

Sự hoang tưởng của ngôn từ

Ở thời đại mà truyền thông có thể nhân bản thông điệp trong vài phút, rất nhiều người lầm tưởng rằng nói được là làm được. Nhưng như tôi đã nhiều lần nhấn mạnh trong các công trình của mình, tự do không nằm ở chỗ muốn nói gì thì nói, mà ở chỗ biết nói cái gì có trách nhiệm và có tri thức.

Việc tuyên bố rằng một nhóm nhỏ có thể tạo ra một hệ thống AI vượt trội hơn cả ChatGPT bằng một cấu hình tưởng tượng là một biểu hiện của chủ nghĩa duy ngôn – sự tin tưởng mù quáng vào sức mạnh của lời nói, bất chấp thực tế khách quan. Và trong trường hợp này, lời nói đã đi trước nhận thức rất xa.

Phát triển không phải là ảo tưởng mà là thái độ

Chúng ta không thể hiện đại hóa quốc gia nếu coi nhẹ các chuẩn mực của tính thật, của xác tín kỹ thuật, và của trình độ khoa học. Một xã hội mà ai cũng có thể tự xưng là nhà sáng tạo công nghệ mà không bị chất vấn thì đó không phải là xã hội đổi mới, mà là xã hội của sự lầm tưởng tập thể.

Người ta có thể bắt chước ngôn ngữ kỹ thuật, có thể sao chép hình ảnh máy chủ và thiết bị, nhưng không thể sao chép được tinh thần công nghệ. Bởi tinh thần đó là sự khiêm nhường trước những giới hạn hiểu biết, là khả năng nhìn nhận sai lầm, và là lòng can đảm để thừa nhận mình chưa đủ chín muồi.

Tạm kết: Điều mà một quốc gia cần trong thời đại AI

Chúng ta cần phát triển – điều đó không ai phủ nhận. Nhưng sự phát triển không bắt đầu bằng tuyên bố, mà bắt đầu từ sự tỉnh táo. Sự tỉnh táo để biết mình đang ở đâu. Sự tỉnh táo để biết lắng nghe giới chuyên môn. Sự tỉnh táo để hiểu rằng một chatbot không làm nên một nền công nghiệp AI, cũng như một vài chiếc card đồ họa không làm nên một nền khoa học.

Nếu có điều gì đáng lo trong sự việc lần này, thì đó không phải là chuyện một người nổi tiếng có khoe khoang hay không. Mà là chúng ta, với tư cách là một xã hội, phản ứng thế nào với những tuyên bố vượt khỏi giới hạn của thực tế. Chúng ta có đủ bản lĩnh để nói “không” với sự tưởng tượng thái quá? Hay chúng ta lại tiếp tục vỗ tay cho những ảo ảnh được dựng nên bằng ánh sáng truyền thông?

Tôi nghĩ, đã đến lúc mỗi người trong chúng ta phải trả lời câu hỏi đó, không phải vì Dược sĩ Tiến, mà vì chính sự trưởng thành của quốc gia này.