Hai quả mít và bài học về sự sa ngã

Lâm Trực@

Giữa miền Tây lộng gió, nơi những hàng dừa nghiêng mình bên con rạch nhỏ, có một câu chuyện tưởng vụn vặt nhưng lại khiến người ta phải ngẫm nghĩ rất lâu. Một người đàn ông ba mươi tư tuổi, tên là Lê Hoàng Lợi, bị khởi tố vì trộm hai quả mít. Tổng giá trị tài sản: ba trăm tám mươi bảy nghìn đồng. Chỉ ngần ấy thôi, nhưng cũng đủ làm rung lên những câu hỏi về đạo lý, về con người, về cái ranh giới mỏng manh giữa thiện và ác, giữa lương tri và sự tha hóa.

Nhiều người thương hại, cho rằng “ăn trộm hai quả mít thì có đáng gì đâu mà phải truy tố, phạt hành chính là cùng”. Cũng có người cười khẩy, so sánh tội ấy với tham nhũng hàng tỷ đồng của một số kẻ có chức có quyền mà vẫn nhởn nhơ sau vài năm tù. Họ quên mất rằng, công lý không phải là bàn cân cảm xúc. Pháp luật không chỉ xét theo giá trị vật chất của hai quả mít, mà nhìn vào hành vi, vào nhân thân, vào cái căn nguyên của sự tái phạm.

Lê Hoàng Lợi từng có tiền án. Vết nhơ ấy chưa kịp xóa thì anh lại trượt chân lần nữa. Hai quả mít không chỉ là vật chứng của vụ án - chúng là biểu tượng cho một cuộc đời chưa kịp học cách làm lại. Khi bị bắt, Lợi cúi đầu nhận tội, giọng nhỏ như gió thổi qua ruộng khô: “Tôi chỉ muốn có ít tiền tiêu thôi.” Nhưng cái “ít tiền” ấy chính là con dao cắt đứt thêm một sợi dây cuối cùng nối anh với sự lương thiện.

Người ta vẫn hay nói: “Pháp luật nghiêm minh nhưng lòng người phải bao dung.” Song lòng bao dung nào cũng cần được đặt trên nền tảng của nhận thức và hối cải. Với một kẻ từng trộm, từng bị kết án, từng được trao cơ hội và lại tiếp tục tái phạm - thì sự nghiêm minh của pháp luật không còn là lạnh lùng, mà là điều cần thiết để răn dạy.

Pháp luật, xét cho cùng, không nhằm hủy diệt con người mà để giữ lại phần người trong mỗi chúng ta. Một xã hội nếu không có giới hạn, nếu ai cũng viện cớ “chuyện nhỏ” để biện minh cho sai lầm của mình, thì cái ác sẽ lan đi như cỏ dại sau mưa. Hai quả mít không chỉ là câu chuyện về trộm cắp, mà là lời cảnh tỉnh về đạo đức, về việc con người dễ dàng sa ngã thế nào khi lòng tham và sự buông xuôi chiếm chỗ của lương tri.

Người dân Mỹ Đức Tây hôm ấy, khi thấy Lợi xin tha, có thể trong lòng cũng xót xa. Nhưng họ vẫn gọi công an làm tới cùng. Bởi họ hiểu rằng, nếu hôm nay tha thứ cho một kẻ từng trộm, ngày mai có thể sẽ có thêm những vụ trộm nữa, và sự sợ hãi sẽ lan rộng trong một cộng đồng vốn yên bình. Tha thứ không phải là dung túng, và nghiêm khắc không phải là tàn nhẫn.

Có lẽ, trong những ngày ngồi nhìn qua song sắt, Lợi sẽ nghĩ về hai quả mít đó. Chúng không phải là thứ anh cần, mà là thứ anh đã đánh đổi tự do để có được. Còn chúng ta, những người đứng ngoài, hãy tự hỏi mình: điều gì đã khiến một con người trượt dài đến mức đánh mất cả lẽ phải giản đơn nhất?

Không có ai sinh ra đã muốn làm kẻ xấu. Nhưng xã hội, gia đình, giáo dục, và chính bản thân mỗi người - nếu không đủ sức níu lại một tâm hồn đang rơi - thì cái kết buồn như thế này sẽ vẫn còn tiếp diễn. Hai quả mít không đắt, nhưng cái giá của chúng là một bản án, là một bài học, và là lời nhắc nhở cho tất cả chúng ta rằng, trong cuộc đời này, không có tội nào là nhỏ khi con người đã quen coi thường luật pháp và lương tâm.