Phiếu lý lịch tư pháp và cái giá của niềm tin

Lâm Trực@

Người dân đất nước này từ thuở khai sinh nước Việt chưa từng thôi vác đơn, đội nắng, xếp hàng xin giấy. Giấy khai sinh, giấy chứng tử, giấy tạm trú, giấy tạm vắng. Và giờ, thêm một tờ giấy nữa là cái Phiếu lý lịch tư pháp. Nhưng có vẻ, một cánh cửa mới vừa hé mở, như một tia sáng rọi vào những hành lang hành chính cũ kỹ.

Từ tháng Ba đến giữa tháng Năm năm 2025, hơn nửa triệu người dân đã gửi yêu cầu cấp phiếu. Hơn 500.000 phiếu đã được cấp. Nhanh. Gọn. Đều đặn. Như một cỗ máy nhịp nhàng. Nhưng điều đáng kể nhất không nằm ở con số. Nó nằm ở chỗ: người ta không còn phải đi xin lòng vòng như trước.

Ngày trước, để xin tờ giấy lý lịch, phải qua Sở Tư pháp, in tờ đơn, công chứng cái này, xác nhận cái kia, xếp hàng, ký tên, nộp lệ phí, chờ đợi. Ba ngày, năm ngày, có khi cả tuần. Mỗi bước đi là một lần run tay vì sợ thiếu dấu, thiếu giấy. Mỗi lần hỏi thăm là một lần thấy lòng trĩu nặng vì bị soi mói, nghi ngại. Cái phiếu lý lịch, tưởng như một món quà độc quyền, không phải ai cũng dễ mà lấy được.

Nhưng từ khi Bộ Công an – cái cơ quan vốn thường chỉ gắn với điều tra và kiểm soát – nhận trách nhiệm cấp phiếu, thì mọi chuyện đổi khác. Không cần giấy. Không cần mặt đối mặt. Người dân, chỉ cần một chiếc điện thoại. Cài VNeID. Đăng nhập. Nhập thông tin. Và đợi. Một tờ phiếu PDF có chữ ký số sẽ được gửi về. Không ai hỏi bạn là ai, chỉ cần bạn chứng minh mình bằng hệ thống định danh. Sạch sẽ. Đơn giản. Như một người bạn thầm lặng, máy móc làm việc không biết thiên vị là gì.

Ở Đồng Nai, mảnh đất công nghiệp, nơi những đôi tay lam lũ cần giấy tờ để tìm việc, để hợp thức hóa thân phận, người ta cũng không còn bối rối. Công an tỉnh đã công bố số điện thoại, địa chỉ tiếp nhận và cả nơi trả kết quả. Mọi thứ minh bạch như một bảng hướng dẫn.

Lần đầu tiên, người ta cảm thấy nhà nước không đứng phía sau lưng mình, mà đứng bên cạnh. Không phải dạy bảo, không phải kiểm tra, mà phục vụ. Dường như, ở đây, khái niệm “quyền được phục vụ” – điều mà giới trí thức hay nói bằng từ ngữ bóng bẩy – đang thành hình. Không phải bằng hứa hẹn, mà bằng hành động cụ thể. Bằng từng con số, từng thao tác điện tử, từng lần bấm nút trên ứng dụng VNeID.

Không phải ai cũng hiểu, nhưng ai cũng cảm được: việc chuyển giao chức năng cấp phiếu từ Sở Tư pháp sang Bộ Công an là một bước đi đúng. Bộ Công an – vốn sở hữu hệ thống dữ liệu dân cư lớn nhất nước, cùng công nghệ xác thực điện tử hiện đại đủ sức làm chuyện này tốt hơn. Khi chỉ có một đầu mối, người dân không bị đá qua đá lại giữa các cơ quan. Khi chỉ có một quy trình, tiêu cực có ít đất sống hơn. Và khi tất cả được số hóa, con người được giải phóng khỏi những hành lang chật chội và cái nhìn hoài nghi.

Trong một đất nước mà sự chờ đợi đã từng là định mệnh, việc rút ngắn thời gian làm một tờ giấy pháp lý từ 10 ngày xuống còn 3 không đơn thuần là cải cách hành chính. Đó là một hình thức trao lại niềm tin.

Nhà nước đã từng là một hình bóng xa xôi. Giờ đây, nhà nước hiện lên trong lòng bàn tay, trong một chiếc điện thoại, với một dòng thông báo “Phiếu của bạn đã được xử lý”. Đó là hình ảnh của một chính quyền biết lắng nghe và hành động.

Một tờ phiếu nhỏ, nhưng giá trị thì lớn. Nó là minh chứng rằng nếu chính quyền muốn, thì có thể làm được. Không cần tuyên ngôn. Chỉ cần bắt đầu từ những điều tưởng như bé nhỏ: một tờ phiếu, một cuộc gọi, một ứng dụng.

Và người dân chẳng cần gì hơn. Chỉ cần được tôn trọng như một con người. Một con người có danh tính, có quyền được chứng thực, và có quyền bước vào cuộc sống mà không phải cúi đầu xin giấy.